دانستنی های فرش کردستان

0
 قالیبافی هنری بسیار خلاقانه و الهام گرفته ازشرایط وخلقیات منطقه جغرافیایی هرناحیه است. شرایط آب و هوایی و جغرافیایی منطقه ی کردستان سبب تمایز هنر فرش بافی آن به نسبت سایر مناطق ایران شده است. اگر به خوبی به طرح و نقش فرش های دستباف کردی توجه کنید. عظمت و جسارت مردم این منطقه را خواهید دید. هنر قالی بافی در این منطقه حدود 400 سال قدمت داشته. و از ایام قدیم تا به امروز بافتن فرش یکی ازمنابع درآمد مردم کردستان بوده. و زنان و مردان دوشا دوش هم در بافتن آن همکاری و کسب درآمد می کنند. طرح و نقش فرش های کردی غالبا ذهنی بوده. و بسیاری از آنها از طبیعت گرفته شده است. در این مقاله سعی کرده ایم اطلاعاتی درباره هنر فرش بافی استان کردستان را دراختیار شما عزیزان قرار دهیم.

 تاریخچه فرش بافی در کردستان

پراکندگی گسترده بافندگی در مناطق کردنشین باعث ایجاد تعدادی از مناطق بافندگی متمایز شده است. هر منطقه فرش هایی با ویژگی های خاص خود می بافد. و مناطق به هیچ وجه در تولیدات خود یکدست نیستند. در هر کدام از آنها تنوع فراوانی وجود دارد.

تمام قالی های آنتیک کردی، صرف نظر از اینکه منشا جغرافیایی آنها چیست. دارای گره متقارن (ترکی) هستند. این در واقع تنها نقطه مشترک تمامی مناطق است.

علت شهرت فرش کردستان وجود بافندگان هنرمند در شهر سنندج و بیجار است. حاکمان شهر سنندج در گذشته علاقه بسیار شدیدی به هنر داشتند و حمایت خود را نسبت به این هنر نشان می دادند و همین امر سبب پیشرفت هنر قالی بافی در سنندج شد.

فرش دستباف کردستان

خصوصیات فرش های کردستان

 بنا بر تحقیقات انجام شده، مناطق شمال استان کردستان سابقه بیشتری در بافت فرش را دارند. قالی های شمال کردستان، از زنجان و آذربایجان و فرش های جنوب کردستان از کرمانشاه و همدان الهام گرفته است. که در این راستا طرح و نقش خود را نشان می دهد. محتوای بعضی از نقش ها(گلستان و باغی) قدمتی بالغ بر هزار سال را نشان می دهد.

در تعدادی ازکتاب ها به وجود قالیچه های با ارزش به قصد پیش کش به روسا و مقامات وقت به دستور رییس قبایل عشایر و ایلات اشاره شده است. و همچنین گاهی نیز فرش هایی وقف مکان های زیازتی و مساجد شده است. کتاب تحفه ناصری به نوشته ی میرزا شکرالله سنندجی نیز در این زمینه می باشد. در کتاب تحفه ناصری درباره فرش ها و قالیچه های کردی با ارزشی سخن به میان می آید. که آن ها را به سفارش تولید نموده و به مقامات ارشد هدیه می کرده اند.

کردستان پهناور به سبب داشتن زمین های هموار یکی از مناطق پر اهمیت در زمینه دامداری است. پشم استفاده شده، دست ریس و دارای کیفیت بسیار بالا است. فرش های بافته شده دارای جنسی ظریف و نازک هستند. لازم به ذکر است که نخ های دست ریس در بافت همه منسوجات کاربرد دارند. شهر سنندج یکی ازمراکز تولید نخ های دست ریس در ایران می باشد. فرش های کردستان 3 دسته هستند: بافت بیجار یا گروس با استحکام بسیار بالا ،بافت عشایری یا روستایی ، بافت سنه.

نقوش فرش کردستان

 وجود نمونه‌هایی از فرش بیجار و سنندج در موزه ی فرش ایران که از عصر قاجار به جا مانده است. نشان از با اصالت و قدرتمند بودن فرش کردستان می باشد. بافت و طرح فرش پیوند مستحکمی با زندگی مردم کردستان دارد. در بافت این فرش ها از پشم شتر استفاده شده است. خشن و زمختی آن به علت استفاده از پشم شتر و طرح های شکسته و هندسی، نشان از مناطق سخت کوهستانی و جاده های پراز پیچ و خم کردستان دارد . نقشه های فرش ها ریشه در عقاید و باورهای کردها از جمله( کار ، ازدواج، مناسبات مذهبی، مرگ )را داشته و روحیات مردم را به تصویر می کشد.

 چله کشی در این فرش ها به سبک ترکی صورت گرفته. و امروزه از پنبه برای این کار کمک می گیرند. فرش های سنه درشت بافت هستند. یکی از شاخص ترین ویژه گی های فرش های با اصالت سنندج که بیشتر اوقات در گذشته به کار می رفته، استفاده از یک نوع پود ضخیم است .که الهام گرفته از فرش های دستباف (گبه و گلیم و. . . . ) می باشد. به دلیل بالا بودن تراکم این فرش ها شستشوی آنها باید با شامپو های مخصوص صورت گیرد.

ناگفته نماند که شهر سنندج در زمینه بافت گلیم مشهور و دارای شهرت جهانی است. متاسفانه امروزه پود بکار رفته در فرش اهمیت زیادی ندارد.

فرش سنندج

 

دارهای قالی در گذشته چوبی ولی امروزه همه ی دارهای قالی استفاده شده درمنطقه کردستان از نوع فلزی و گردان است.

در فرش کردستان همه ی روش های لول کامل ، نیم لول و تخت مورد استفاده قرار گرفته است. فرش های بافت سنه توسط گره های نامتقارن یا ترکی بافته می شوند. رجشمار فرش تعداد گره های فرش را در هر ۷ سانتی متر نشان می دهد. در فرش های بافته شده از ابریشم ، رج شمار بیش از 70 است. اما در بافت فرش سنندج این رج شمار بین 15 تا 35 می باشد. که با وجود این رج شمار پایین فرش های کردستان ازطرح ها و زیبایی منحصر به فردی برخوردارهستند.

از دیگر خصوصیات آن می توان به کوتاه و یک دست بودن پرزها و استفاده از الیاف پیچیده و تابیده اشاره کرد. که طبق معمول پرداخت و قیچی کردن آن در موقع بافتن انجام می‌شود. استفاده از این الیاف سبب می شود وقتی پشت فرش را نگاه می کنیم گره های قالی را ببینیم.

 فرش افشار سبک دیگری از فرش بافی می باشد. و بیشتر در شهرهای دیواندره ، بانه و سقز رواج دارد.

برای خرید فرش دستباف و فرش ماشینی از فروشگاه فرش آنلاین کلیک نمایید.

ویژگی فرش بیجار

قالیچه های بیجار در برابر آلودگی بسیار مقاوم هستند. این شهر کوچک در غرب کردستان بوده و کردنشین است. قالی های این منطقه به گره سفت معروف هستند. پرزها آنقدر فشرده شده است که به صورت عمودی به سمت بالا می ایستد. قالی ها با گره سنتی ترکی گره می خورند. به این ترتیب ذرات کثیفی شانس کمتری برای ورود به توده داخلی فرش را دارند. حسن این موضوع آن است که فرش از طول عمر بیشتری برخوردار می شود.

فرش بیجار تقریبا در همه سایزها موجود است. تراکم بالای گره آنها تا 600000 گره نشان دهنده تلاش زیاد در تولید است.

نقشه های به کار رفته در تولید فرش بیجار کاملا سنتی و قدیمی می باشد. طرح هراتی معمولاً در تولیدات سنتی این شهر یافت می شود. مردم محلی به آن نقش ماهی نیز می گویند . البته تعداد بسیار زیادی از بافندگان الگوهای ذهنی خود را هم وارد نقشه کرده و به این ترتیب خیلی از اوقات فرش بافته شده ترکیبی است از نقشه اصلی به علاوه ذهنیات بافنده.

حال می خواهیم به تفاوت های بافت فرش سنندج و بیجار بپردازیم. در فرش بیجار از2 نوع پود (ضخیم –نازک) در بین رج های بافت استفاده شده است که ناگفته نماند در گذشته 3 نوع پود بکار می بردند وهمین امر سبب ضخامت و سفتی بیشتر فرش می شد طوری که فرش بیجار لقب فرش آهنی به خود گرفته بود.

پود فرش کردستان

استفاده از3 نوع پود تقریبا 30 سال پیش رایج بود و در آن 2 مدل پود ضخیم و مدل پود نازک در بین رج ها استفاده می کردند. ولی امروزه این روش پودکشی دیگر رایج نیست و تنها از 2 نوع پود استتفاده می شود. لازم به ذکر است که میزان سفت بودن فرش بستگی به استفاده از مقدار پود دارد. لذا این مسئله به معنای پایین بودن کیفیت یا بالا بودن کیفیت فرش نمی باشد؛ بلکه در میزان نرم و سخت بودن فرش تاثیر می گذارد.

فرش کردی

از دیگر ویژگی های فرش بیجار می توان بافت ضخیم و فشرده آن را نام برد که به صورت لول بافت بوده و رجشمار در آن ما بین 30 تا 35 است. گاهی اوقات در بافت این فرش از ابریشم استفاده شده و رجشمارآن تا 40 افزایش می یابد. در زمان قدیم این رجشمار از 15 تا 20 متغیر بود. اما امروزه رج شمار تا 30 در بافت رایج است. قالی دستباف کردی منطقه بیجار الهام گرفته ازطرح های گل سرخی، گل فرنگ ،لچک ترنج هراتی ونقشه شاه عباسی می باشد.

در نمونه های قدیمی فرش های این منطقه طرح های سمن بر خانوم و اسلیمی دهان اژدری استفاده می شده است. آنچه که موجب تمایز قالی بیجار می شود، علاوه بر نقش و طرح آن رنگ های فرش می باشد. چرا که بافندگان این منطقه عمدتا از رنگ های سفید، لاکی، قرمز روشن، سرمه ای استفاده می کرده اند.

 این سبک فرش بیشتر در شهر قروه و بیجار و روستاهای اطراف آن ها دیده می شود.

 

برخی از طرح های رایج در فرش کردستان

اگر از افراد بومی استان کردستان در مورد پرکاربردترین نقشه های استفاده شده توسط بافندگان را جویا شوید، بی شک در جواب ماهی درهم را می گویند.

طرح و نقشه های به کار رفته در فرش های دستباف کردستان بسیار متنوع است که از جمله  آن ها می توان به نقش ماهی سنه یا ماهی در هم (همان طور که گفته شد این نقش یکی از طرح های اصلی اقالی کردستان به حساب می آید و بسیار مرسوم است) و در طرح و فرم های متنوع مانندترنج و لچک ، و همچنین سه ترنج بافته می شود. طرح های جقه، بته ، گل و بلبل ، گل میرزا علی ،گلفرنگ و گل وکیلی که بیشتر در گذشته رایج بوده است، از دیگر طرح ها و نقشه های فرش این استان می باشند. بعضی از فرش ها که طرح هایی شبیه به آچار دسته بلند دارند، نشان از وجود مارهایی با نقش نمادین دارند که به افسانه هایی قدیمی به نام ضحاک یا اژدها مربوط هستند.

نفشه فرش کردستان

رنگ در فرش کردستان

در گذشته برای رنگرزی فرش ها در کردستان مانند سایر مناطق از رنگ های با ثبات و گیاهی استفاده می کردند. و رنگ ها درخشانی و شفافیت بالایی داشت. همچنین رنگ های معمول مورد استفاده عبارتند از رنگ های تیره مانند: لاکی، سرمه ای، آبی تیره. رنگ‌های استفاده شده در فرش های کردی ازتنوع و هارمونی رنگ های موجود درطبیعت نشات می گرفته است.

هرچند که بافنده برای خالی کردن هیجانات و باور های درونی به صورت ناخودآگاه رنگ‌های متناقض را کنارهم می گذاشته است، لذا این امر به یکپارچگی فضای بافت هیچ گونه صدمه ای وارد نکرده است. امروزه زنگرزی فرش ها کاملا به صورت شیمیایی بوده و از رنگ های روشن تر هم بیشتر استفاده می شود مخصوصا رنگ هایی مانند: قرمز روشن و کرم ، صدفی و…

ابعاد معمول بافت فرش در کردستان

ابعاد این فرش ها معمولا کوچک و به صورت قالیچه است. فرش های این منطقه تحت تاثیر فرش های عشایری بیشتر در سایز های پشتی، کناره ، دوزرع ، شش متری و نهایتا تا نه متری می باشند. براین اساس قالی یا گلیم دستبافت کردی انتخاب خوبی برای دکور و اصالت بخشیدن به خانه ایرانی ها است.

در پایان می توان گفت

با نگاهی به بافت فرش دید کاملی ازمنطقه جغرافیایی ، شرایط آب و هوا، آداب و رسوم و سیرت مردم هر خطه به دست می آوریم. با دقت به طرح های خاص فرش در منطقه کردستان ، به خوبی متوجه استقامت و زحمت کش بودن مردم این منطقه می باشیم. شهرهای سنندج وبیجار رتبه بالاتری را دربافت فرش به نسبت دیگر شهرهای استان دارند و فرش زیبای دستباف کردی را به یکی ازعالی ترین فرش ها تبدیل کرده اند.

ممکن است شما دوست داشته باشید
نظرات خود را برای ما بنویسید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.