در مورد فرش دستباف قم چه می دانید؟
قم شهری باستانی در جنوب تهران در مرکز ایران است. اگرچه صنعت قالی بافی به طور سنتی در میان عشایر و روستاییان قم رایج بوده است. اما بافت فرش در این شهر از قرن بیستم یعنی حدود 80 سال پیش آغاز شد. یعنی زمانی که بازرگانان چهارچوب قالی را به شهر آوردند و در فضایی کوچک شروع به کار کردند. این صنعت به سرعت در شهر قم رایج شد و به تدریج به روستاهای اطراف نیز سرایت کرد.
برخلاف سایر شهرهای ایران که بافندگی معمولا در روستاهای همجوار شهر رونق می گیرد. در قم بافندگی از داخل شهر شروع و گسترش یافت. این شهر به عنوان یک مرکز بافندگی نسبتاً جدید، طرحهای سنتی قدیمی و خاص خود را ندارد. و غالب طرح ها را از کاشان و اصفهان وام گرفته است. البته که این بدان معنا نیست که قالیهای قم فاقد اصالت هستند. آنها عناصر طراحی را از سنت های مختلف ترکیب می کنند، شاید مرز یکی با زمینه دیگری، برای ایجاد الگوهای منحصر به فرد.
فرش قم را می توان یکی از مهم ترین و اصلی ترین فرش های دستباف ایرانی در سال های اخیر معرفی کرد. که توانسته در این زمینه پیشرفت فوق العاده ای داشته باشد. هنگام خرید فرش قم لازم است تمامی ویژگی ها و مشخصات آن را به دقت بررسی کنید تا بتوانید از بین طرح های متنوع آن بهترین گزینه را انتخاب کنید.
تاریخچه فرش قم
فرش قم نزدیک به صد سال است که کار خود را آغاز کرده است، اما نقطه قوت قالی بافی در این شهر پیشرفت و رشد چشمگیر آن است. که این شهر را به یکی از مراکز مهم فرش دستباف ایران تبدیل کرده است.
ابتدا قالی بافی در استان قم کیفیت بسیار پایینی داشت. و قالیهای بافته شده در آن با تراکم پایین و با استفاده از مواد اولیه نامرغوب بافته میشد. اما پس از گذشت چندین سال، اکنون شاهد آن هستیم که فرشهای زرباف با تعداد بالا. قم یکی از بهترین نمونه های ایران و جتی در جهان است.
نمونه بارز برای تایید این موضوع را می توان در هدیه رئیس جمهور ایران به رئیس جمهور ژاپن ذکر کرد. که در سال 1377 یک فرش ابریشمی از قم اهدا کرد.
اما نقطه اوج فرش قم می تواند استفاده از طراحان فرش بزرگ، شهرهای دیگر باشد. قم با قرار گرفتن در بین شهرهای بزرگ اصفهان، کاشان و اراک توانست. با جذب مهاجران و قالیبافان این شهرها روز به روز در این صنعت بزرگ پیشرفت کند. شاید نتوان به طرح و طرح فرش دستباف قم اصالت داد. اما باید گفت که نقوش فرش این منطقه نمونه های اصلاح شده شهرهای دیگر است. که باعث شده است کیفیت کار آنها بسیار بالا باشد.
فرش ابریشم دستباف قم
فرش های ایرانی بیشتر به خاطر خلاقیت و استحکام خود معروف هستند. در حالی که بیشتر فرشهای شرقی عتیقه هستند. قالیهای قم تنها حدود یک قرن قدمت دارند. این فرش ها تاثیر تقاضای فراوانی در بازارهای غربی دارند. چه برای خانه شما باشد و چه مجموعه شخصی، قم یکی از بهترین فرش های ایرانی برای فروش در بازار است.
از آنجایی که قم از گذشته شهر مهاجران بوده، میزبان افرادی بوده. که از نقاط مختلف ایران و یا کشورهای دیگر به این شهر مهاجرت کرده اند. از این رو بیشتر قالی های گذشته قم توسط همین مهاجران و بر اساس نقشه های متعارف سرزمینشان بافته می شد.
در نیمه دوم قرن بیستم فرش ایران در بازارهای اروپا و آمریکا مورد توجه قرار گرفت. و به همین دلیل مردم قم برای توسعه امور اقتصادی کارگاه های قالی بافی تأسیس کردند. به دلیل وجود تجار و استادکاران کاشانی که از کاشان برای فراگیری قالی بافی به قم آمده بودند.در ابتدا قالی های قم شباهت زیادی به قالی های کاشان داشت.
استفاده از نقوش ریز و تکراری، طرحها و مهارتهای متنوع در بافت فرشهای تمام ابریشم با تعداد زیاد قالیها باعث شد که فرش قم در کمتر از یک قرن به تدریج ویژگیهای منحصربهفردی پیدا کند. که متفاوت از سایر مناطق قالیبافی ایران است.
برای خرید فرش دستباف از فروشگاه بزرگ فرش آنلاین کلیک نمایید.
طرح و نقش در فرش ابریشم قم
فرش قم در دهه های اخیر به دلیل زیبایی منحصر به فرد طرح، نقش و رنگ در کنار ابریشم از شهرت و جذابیت برخوردار بوده است. نقوش به کار رفته در فرش قم بسیار متنوع و دارای طیف وسیعی است. در گذشته نقوشی که برای قالیهای قدیمی قم در نظر گرفته میشد. شامل نقوش معروف لچک و ترنج شاه عباسی، تابوها و شکارگاهها بود و این نقشها و نقوش تقلیدی از نگارههای کاشان و اصفهان بود.
با گذشت زمان و با خلاقیتی که طراحان قم از خود نشان دادند. و از بهترین طرح های مورد استفاده در سایر نقاط کشور با تغییراتی استفاده کردند. طرح فرش این استان دستخوش تغییرات اساسی شد. و شاهد ظهور سبکی جدید در فرش ایرانی بودیم.
طرح های فرش قم از نظر ساختار کلی از اصول سایر فرش های ایرانی پیروی می کند. و از طرح های اصیل استفاده می کند. اما با این وجود سعی در ایجاد نوآوری در همان طرح ها دارد. در فرش قم تقارن و ترکیب درست اجزا همیشه وجود دارد. و حتی اگر تقارن کلاسیک نباشد مانند لچک، ترنج و … تکرارپذیری ساده، چیدمان مناسب در مقاطع مختلف و تناسبات رنگی برای رسیدن به تعادل مد نظر است. فرش قم به خوبی به چشم می خورد. از مهمترین طرح های فرش ابریشم قم می توان به لچک و ترنج، درخت، شکارگاه، گلفرنگ و … اشاره کرد.
محبوب ترین نقشه ها، فرش های راه راه طرح باغی سنتی است. که در آن خطوط رنگی و تزئینات در سراسر فرش قرار دارند. فرشهای مصور که پرندگان، حیوانات و شکار را به تصویر میکشند (جزئیات معمولاً انتخاب شده و ابریشم)، و سجادههای نماز. بیشتر قالیهای قم زمینهای صدفی دارند که اغلب با صورتی ترکیب میشود. و سایه خاصی از سبز روشن دارد که در سایر فرشهای شرقی ایرانی بسیار نادر است.
ویژگی های فرش دستباف قم
از آنجایی که در میان طرح ها و بافت های متنوع فرش قم، فرش ابریشم را می توان به عنوان معروف ترین گزینه معرفی کرد، برخی از مشخصات ذکر شده مختص این نوع فرش است:
نظم بسیار بالایی در تار و پود فرش مشاهده می شود.
ابریشم به کار رفته در فرش قم کاملاً خالص و لطیف است.
یکی از معایب اصلی فرش دستباف وجود ایرادات در بافت است که در فرش قم به میزان قابل توجهی کم است.
بافت گره در فرش قم بسیار نازک است و بر ظرافت کار می افزاید.
تنوع رنگ در فرش دستباف قم برای نوع ابریشمی آن بسیار زیاد است.
تراکم گره ها در فرش قم بسیار زیاد است و همین امر بافت آن را دشوارتر کرده است.
هماهنگی رنگ و طرح بسیار خاص و منحصر به فرد است.
بافت فرش دستباف قم به قدری عالی و بی عیب است و آنقدر ظریف و دقیق و مرتب بافته شده گویی کار موجودی فرا انسانی بوده است.
استفاده از داستان های تاریخی در فرش ابریشمی این استان آن را متفاوت کرده است.
در بافت هر فرش ابریشم نفیس قم چندین و گاهی ده ها هنرمند حضور دارند. که با هماهنگی در بافت یک اثر هنرمی خارق العاده را به وجود می آورند. این همکار از شروع کار یعنی رنگرزی تا اتمام کار ادامه می یابد.
بکارگیری طراحان و بافندگان مختلف در قالی بافی این منطقه، اثر هنری خاصی را خلق کرده است.
استفاده از مواد اولیه طبیعی در فرش دستباف قم آن را بسیار مرغوب نموده است.
سازگار با محیط زیست. چرا که در تولید این اثرات هنری بی نظیر تمامی مواد اولیه اعم از نخ به کار رفته تا سایر وسایل کاملا طبیعی بوده. و غالبا از مواد شیمیایی استفاده نمی گردد. بنابراین هیچ گونه آسیبی به محیط زیست وارد نمی آورد.
میانگین تعداد رج فرش در این منطقه بالاتر از استاندارد عمومی است که باعث افزایش کیفیت آن شده است.
مهم ترین موضوعی که در مورد طرح های فرش قم می توان به آن اشاره کرد، تنوع و کیفیت بالا است. چرا که در این شهر وابستگی خاصی به طرح وجود ندارد. و طراحان به دنبال پیروی از مدل های قدیمی نیستند. بلکه همه به دنبال استفاده از تمامی طرح های موجود در قالی بافی باشند.
از آنجایی که طراحان پس از انتخاب طرح مورد نظر خود، اقدام به اصلاح عیوب و اشکالات آن می کنند. نتیجه نهایی کار را حتی از طرح اصلی بهتر است. بنابراین در فرش قم با طرح هایی مواجه می شوید. که ممکن است در اصل برای مناطق دیگر باشد. اما در اینجا اصلاح شده و استفاده شده است.
طرح فرش دستباف قم
نقوش فرش قم مانند رنگ های مورد استفاده بسیار متنوع است. نقشهای قالیهای قدیم قم از چهرههای معروف فرش کاشان و اصفهان اقتباس شده بود. اما با خلاقیت طراحان قم به سرعت تکامل یافت. و سبک جدیدی در صنعت بافندگی ایران پدید آمد. این سبک با ویژگی هایی مانند طراحی استادانه و هماهنگی نقش ها و رنگ های منحصر به فرد به سبک فرش قم معروف شده است. طرح باغی، لچک و ترنج و حاشیهها و نقشهای درخت زندگی مانند قالیهای اصفهان، بیشترین نقشهایی است که در فرش قم استفاده میشود. نقوش درخت زندگی، حیوانی، گیاهی و شاه عباسی از نظر طرح و رنگآمیزی دارای رنگهای زنده است.
اگرچه نقوش صحنه شکار از اصفهان سرچشمه می گیرد. اما می توان نمونه های زیادی از این نقش را در فرش های ابریشمی قم مشاهده کرد. بافندگان قمی ترجیح می دهند در سایر مراکز قالی بافی ایران که در طول زمان مورد قبول واقع شده اند، دلپذیرترین طرح ها را تغییر دهند.
مهمترین و اصلی ترین طرح های مورد استفاده در فرش قم به شرح زیر است:
لچک ترنج شاه عباسی
افشان شاه عباسی
کف ساده
محرمات
محراب گلها
شکارگاه
جوشقانی هندسی
خشتی
درخت زندگی
در 40 سال گذشته، این شهر شروع به تولید قالیچه های ابریشمی و ابریشم خالص کرده است که شهرت آنها را در بین خریداران افزایش داده است. پرزهای فرش گاهی ابریشم هستند. و در برخی از فرشهای کمیاب، نخهای تار نیز ابریشم هستند. قالیچه های قم نیز با ابریشم و پشم بر روی تار پشمی و پنبه بافته می شود. قالی ها با گره فارسی بافته می شوند.
در عصر مدرن، قم به خاطر قالیهای ابریشمیاش شهرت پیدا کرده است. و یکی از معروفترین طرحها، یک زنبق بزرگ است که به شکلی زیبا در مرکز بوده و اطراف آن را گلهای زیادی احاطه کرده است. رنگ این فرش، به ویژه زمین آبی تیره آن، کمی غیر معمول است.
در کنار فرش های دستباف تبریز، بافندگان قم نیز به تنوع طرحها، رنگها و کیفیتها شهرت دارند. در حالی که بافندگان در واقع قالیهای پشمی بیشتری تولید میکنند. که مشابه قالیهای کمرنگ و استاندارد تبریز است. این فرشهای ابریشمی ناب قم هستند که از ارزشمندترین و پرفروشترین قالیهای ایرانی هستند. این فرش ها علاوه بر استفاده به عنوان فرش دکوری در فرش های رسمی، اغلب به دیوار آویزان می شوند و حتی قاب می شوند.
رنگ در فرش دستباف قم
عدم وابستگی به طرح های خاص و استفاده از طرح های مختلف که در قسمت قبل به آن اشاره کردیم باعث شد تنوع رنگ در فرش های این منطقه به طرز عجیبی افزایش یابد. تا جایی که امروزه مشاهده می شود حتی در برخی نمونه ها بیش از چهل رنگ در کار استفاده می شود.
رنگ های به کار رفته در رنگرزی فرش های این منطقه در اکثر موارد کاملا طبیعی است. و همین امر باعث شده تا سلامت فرش های این ناحیه بسیار بالا بوده و برای اعضای خانواده به ویژه کودکان عاری از هرگونه حساسیت و خطر باشد.
البته ذکر این نکته ضروری است که استفاده از رنگ های زیاد در فرش قم تنها در موارد خاص اتفاق می افتد. اما اصول رایج برای استفاده از رنگ ها 5 تا 6 است که در این میان این رنگ ها؛ لاکی روشن و تیره، مشکی، خاکی، طلایی، بژ، قهوه ای سوخته و روشن، آبی روشن و سیر، مسی، زرشکی، کرم روشن و تیره گزینه های اصلی هستند. در سال های اخیر رنگ های اصلی فرش قم، از 16 رنگ به شرح زیر تشکیل شده است: لاکی روشن و تیره، آبی تیره، کرم، بژ، قهوه ای و قهوه ای روشن، آبی روشن و تیره، مشکی، شنی، طلایی و مسی.
قیمت گذاری فرش دستباف قم
یکی از جالب توجه ترین نکات در رابطه با فرش ابریشم دستباف قم نحوه قیمت گذاری آن است. برای این که هیچ اجحاف و ظلمی در حق تولید کننده و بافندگان صورت نگیرد. پس از اتمام کار بافت فرش، شورایی به نام شورای مزد تشکیل می گردد. وظیفه اصلی این شورا که غالبا از خبرگان و متخصصان فرش بافی هستند. تعیین ارزش و قیمت فرش است. این قیمت گذاری براساس نوع نخ به کار رفته در تولید، ابعاد فرش، کیفیت فرش ، درست بافی و…صورت می گیرد. در نهایت مدیر تولید موظف می شود که مبلغ مشخص شده از سوی شورا را به بافنده پرداخت کند.
صادرات فرش قم
قطعا یکی از اصلی ترین صادرات غیرنفتی ایران در دنیا فرش دستباف آن است که به دلیل کیفیت و زیبایی منحصر به فرد همواره مورد استقبال قرار گرفته است.
فرش دستباف قم، بهویژه نوع ابریشمی آن، چند سالی است که توانسته خود را در زمره فرشهای صادراتی ایران قرار دهد. تا جایی که امروزه میتوان مشاهده کرد که فرشهای ابریشمی آن از گزینههای اصلی خرید در کشورهای خارجی است. در حال حاضر بیش از 90 درصد فرش بافته شده در قم به خارج از کشور صادر می گردد. بازارهای هدف این فرش ها غالبا کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی می باشند.
فرش قم چگونه بافته می شود
ابزار مورد استفاده فقط شامل یک چاقو با یک قلاب در انتهای آن و یک قیچی و یک شانه سنگین است. که ردیفهای گرهها را در کنار هم قرار میدهند. بافندگان قم با برداشتن تکهای نخ شروع میکنند و قبل از اینکه آن را سفت کنند و نخهای اضافی آن را میبرند. این الگو به طور مرتب بررسی می شود تا اطمینان حاصل شود که نخ رنگی مناسب در جای مناسب استفاده شده است. بافنده قم از گره فارسی استفاده می کند و گره به گره را تا پایان تمام رج ادامه می دهد. پس از اتمام کار، تکههای ضخیم نخ پود را بین تار میکشند و سپس گرهها و پود را با استفاده از شانه سنگین(کرکیت) به هم میچسبانند.
این کار برای حفظ گره ها در جای خود انجام می شود. کار به صورت دوره ای بررسی می شود و هیچ گونه خطایی مجاز نیست. بافندگان ماهر قم می توانند روزانه حدود 8000 گره را روی قالیچه ای به عرض صد سانتی متر و تراکم گره 1 میلیون در هر متر مربع انجام دهند. اگر فرش 150 سانتی متر طول داشته باشد، تقریباً 1 سال بافت آن طول می کشد.
قالیهای قم دارای اندازه کوچکی بوده وغالبا قالیچه هستند. و از گرهبندی ظریف ترکیب خود استفاده میکنند. تا یکی از تزئینیترین فرشهای شرقی موجود در بازار باشند. یک قالیچه قم دارای نقوش منحنی و گلدار و همچنین صحنههای تصویری با نقشهای تاک پویا است. مردم ترجیح می دهند فرش قم خود را به دیوار آویزان کنند تا اینکه آن را روی زمین بگذارند.