درباره فرش طرح لچک و ترنج بیشتر بدانید

در طرح لچک ترنج همان طور که گفته شده باغ های ایرانی نمود یافته است. یک آبگیر زیبا در وسط است و گوشه های فرش از چهار آبگیر تشکیل شده است. این طرح رایج ترین طرح لچک ترنج می باشد.

ترنج و لچک به چه معناست؟

ترنج به معنی همان میوه بالنگ است. این طرح  به شکل یک دایره یا همان حوض در کانون فرش های ترنج و لچک قرار می گیرد. البته ترنج به شکل های دیگری همچون بیضی یا نواری هم در طرح های گوناگون دیده می شود، اما همیشه جای آن مرکز فرش است و غالبا از نقوش اسلیمی و ختایی شکل می گیرد.

معنای لغوی لچک گوشه است. جایگاه لچک همان طور که از نامش هم پیداست گوشه و کناره های فرش می باشد. این طرح غالبا مثلثی در فرش های ایرانی دارای قوس بوده و با گل های ختایی تزئین می شود.

اگر در بافت فرش از هر دو عنصر لچک و ترنج استفاده شده باشد، به آن لچک ترنج گفته می شود. این طرح در رنگ ها و تراکم های متنوعی به بازار ارائه می شود و تقریبا هر سلیقه ای را پوشش می دهد. این طرح زیبا نشان دهنده فرهنگ ایران و شرایط زندگی مردمان ایران زمین است، طرحی که همه عناصر شرایط آب و هوایی ایران را در خود دارد و از پر طرفداراترین و قدیمی ترین طرح ها است. ریشه فرش بافی و این طرح ها به عشایری می رسد که در نهایت به روستاها راه یافته است.

با توجه به تمامی آنچه گفته شد، متوجه شدیم که فرش ها در هر منطقه ای با توجه به سبک زندگی و آب و هوای آن منطقه بافته می شده است. این فرش ها در تراکم و حجم خوب و مناسبی بافته شده و به کل جهانیان عرضه شده است و طرفداران فراوانی هم دارد.

در کاشی کاری های مقبره الجایتو (سلطان محمد خدابنده، سلسله ایلخانان ایران) و همین طور کاسه های باقی مانده از دوره سلجوقیان هم نقش ترنج را می توان مشاهده نمود. ترنج در این طرح ها به شکل خط هایی است که به حالت قریبه و پرپیچ و تاب، شکل نهایی ترنج را به وجود آورده اند. فضای داخل ترنج گاهی یک شکل نواری از ابر به شیوه ای خاص که اسلیمی ابری یا مارپیچ هم نامیده می شود، نقش می شود که در قالی های دوران صفویه شکل آن کاملاً مشخص است. به طور کلی فرم یک چهارم ترنج در سه چهارم مابقی آن تکرار می شود و این بخش که مرتبا تکرار می شود، تشکیل دهنده لچک در گوشه فرش هم می باشد. ترنج را در صورتی که زاویه دار باشد، با توجه به تعداد گوشه هایی که دارد ترنج چهارگوش، شش گوشه یا هشت گوشه می نامند. مثلا ترنج منسوب به فرش معروف به اردبیل شانزده گوشه دارد. طرح ترنج به طور معمول تنها نیست و دور آن گاهی شکل و طرحی از پرندگان یا عناصر دیگر بسته به نوع نگاه طراح دیده می شود.

طراحان فرش دوره صفویه نقشه لچک ترنج را به شکل های مختلفی تصویر می کرده اند، و در این تنوعات به قدری ذوق آزمایی کرده اند که میراث آنان مانند گنجینه ای برای ما به یادگار مانده است. و با عناوین مختلفی چون لچک و ترنج اسلیمی، لچک ترنج شاه عباسی، ترنج حیوان دار و…نامیده شده و معروف هستند.

کلاله یا سرترنج چیست؟

ترنج در نقطه کانونی فرش قرار می گیرد. و معمولا در فضای بالا و پایین ترنج یک ترنج یا شمسه کوچک قرار می گیرد که به آن کلاله یا سرترنج گفته می شود. غالبا در فرش های قدیمی از دو عدد کلاله در فضای بالا و پایین ترنج استفاده شده است. طرح هایی نیز وجود دارد که تعداد کلاله ها بیشتر است، تا جایی که گاهی تمام اطراف ترنج را به شکل دایره ای در بر می گیرد. این حالت را زمانی که برای خود ترنج اتفاق بیفتد، اصطلاح کاسه و نیم کاسه را به کار می بریم. در طرح کاسه و نیم کاسه چند ترنج در مرکز فرش به صورت تو در تو داخل یکدیگر قرار گرفته اند.

کلاله ها یا سرترنج ها به شکل های گوناگونی در فضای بالا و پایین ترنج اصلی قرار می گیرند. گاهی به شکل قندیل می باشد یا قاب و نیم قاب، بادبزنی یا دم افشان طاووس و یا به شکل گلدانی و گاهی هم مانند خود ترنج یا به صورت تک و مستقل باقی می ماند و یا به شکل هایی مانند ختایی های شلوغ و اسلیمی های ناب و زیبا به سایر بخش های فرش همچون خود ترنج یا لچک و …متصل می شود. سرترنج ها همیشه پیوسته و نزدیک به ترنج نیستند. گاهی بین آنها فاصله وجود دارد که در برخی طرح ها این فاصله را با شکل های تزئینی مثل گل و… پر می کنند.

انواع طرح لچک ترنج

طرح لچک ترنج با توجه به قدمتی که دارد و همین طور گستردگی بافت آن در مناطق مختلف کشور دارای تنوع زیادی بوده و به شکل های مختلفی بافته می شود.

لچک ترنج ساده

اولین و ساده ترین طرح لچک ترنجی که بافته می شود، همین طرح است. که در زیر یک نمونه آن آورده شده است

گاهی نقشه فرش به شکلی است که ترنج دارد و فاقد لچک می باشد. در این حالت می گویند فرش ترنج دار است. این طرح طرفداران خاص خود را دارد و برای بافت انواع فرش های دستباف و ماشینی از آن استفاده می شود.

گاهی هم فرش دارای لچک است و ترنج ندارد. که در حال حاضر برای دکوراسیون های امروزی از این طرح استفاده شده و طرفداران فراوانی دارد. عناصر شکلی تشکیل دهنده این طرح غالبا انواعی از شاخه های ختایی و گل های شاه عباسی می باشند.

لچک ترنج محتشم

در لچک ترنج محتشم، خط های پیرامون لچک ها غالبا کمانی است و یا کنگره دار. پس محتشم به نوع نقش لچک و خط پیرامونی آن می پردازد.

لچک طرح راور

در طرح و نقشه های منسوب به راور، لچک ها در زمینه فرش به صورت یک طره درآمده و متن فرش را دربرمی گیرند. تزیین این طرح ها ترکیبی است از گل، برگ، قاب و کتیبه. به این گونه لچک، لچک طرح راور گفته می شود.

ترنج هندسی

این طرح شامل یک ترنج است با خطوط راست و شکسته. که در نهایت یک طرح کلی چند گوشه و زاویه دار را ایجا نموده و بر اساس نقشه های عشایری و ایلی، در مرکز طرح فرش به شکل تک ترنج و یا به شکل چند ترنج با نقشه های یکسان و یا شکل های گوناگون در طول و عرض فرش نقش می شود. در طرح معروف به نقشه های قفقاز، سه عدد ترنج با نقوش یکسان طرح می شود که به یکدیگر چسبیده اند و در برخی از طرح ها هم این ترنج های سه گانه با هم موازی می باشند.

ترنج دندان موشی

به ترنجی گفته می شود که خطوط مرزی آن به شکل دندانه دار باشد.

ترنج تودر تو یا مداخل

ترنجی که با نقش زاویه دار به شکل ها و نقوش زمینه فرش پیوسته و در اصطلاح به داخل زمینه فرش پیش رفته است. در این حالت به طور معمول نقشه و طرح زمینه فرش هم از کنار گوشه های ترنج به داخل فضای ترنج راه یافته و وارد می شود. که به این حالت اصطلاحا ترنج تودرتو هم گفته می شود.

ترنج طرح اصفهان

ترنج طرح اصفهان، سبکی است که به طور معمول اطراف آن را نقوش و بندهای اسلیمی به شکل درهم تنیده دربر گرفته باشد و ترنج در اصل با کمک بندهای اسلیمی از متن فرش جدا می شود. در واقع حاشیه بیرونی ترنج که با متن فرش در ارتباط است همان بندهای اسلیمی می باشد. در این گونه ترنج ها، سر ترنج ها یا کلاله ها نیز به شکلی غیرمستقیم و با استفاده از بند و ساقه دوگل به ترنج می پیوندد.

ابعاد ترنج

اندازه و ابعاد ترنج در فرش های بافته شده در  مناطق مختلف کشور از شما تا جنوب و شرق و غرب ایران کاملا متفاوت است. به طور مثال در فرش های بافت اصفهان و کاشان و… ابعاد ترنج غالبا کوچک تر است. البته هیچ یک برتری نداشته و هر طرحی اصالت و طرفداران خاص خود را دارد.

ابعاد ترنج در فرش های بافت مشهد و هریس و.. بزرگ تر است. یا در برخی از طرح ها به جای یک ترنج از چند ترنج در یک خط عمودی استفاده میشود و در برخی مواقع هم چند ترنج با فاصله های منظم و مشخص در زمینه فرش بافته می شود. این حالت بیشتر در شکل های هندسی ترنج دیده می شود.

یا در فرش آباده ترنج اصلا دایره ای نیست. و یک ترنج لوزی شکل در وسط فرش قرار دارد. 4 طرح کوچک‌تر از همان ترنج وسط در گوشه‌ها نیز وجود دارد. ترنج وسط فرش در این طرح در غالب بافت ها شامل نقش‌هایی مانند پرندگان، گلهای زیبا و انواع حیوانات است.

برای مشاهده انواع فرش های سنتی و طرح لچک ترنج و خرید فرش در فروشگاه فرش آنلاین، کلیک نمایید.

نقشه های لچک ترنج مرسوم

طرح لچک ترنج نقشه بندی یا بند ریحانی، لچک ترنج گلدانی، لچک ترنج طرح ریز ماهی، لچک ترنج سعدی، لچک ترنج سبزیکار، لچک ترنج هم سو، ترنج افشان، لچک ترنج پرنده دار یا مرغی، لچک ترنج درختی ، لچک ترنج سبک محتشم و بسیاری طرح های دیگر که گستره ای به جغرافیای تاریخی و فرهنگی ایران زمین دارد.

رنگ در فرش های طرح لچک ترنج

ترنج در این طرح فرش غالبا با رنگی متضاد نسبت به بافت زمینه فرش بافته می شود تا چشمگیرتر باشد و خوب دیده شود. به شکلی که اگر زمینه فرش روشن باشد، لچک و ترنج از رنگی به نسبت تیره تر بافته می شود. و اگر زمینه فرش رنگی تیره باشد، لچک و ترنج آن با رنگی نسبتا روشن تر بافته می شود. پس زمینه طرح های لچک ترنج غالبا آراسته به گل و سافه می باشد. البته گاهی هم فضای اطراف ترنج به صورت تک رنگ و ساده بافی می شود که به این طرح ها کف ساده می گویند.

از معروف ترین فرش های دستبافی که با طرح لچک و ترنج بافته شده و ارزش جهانی دارند. می توان به قالی معروف دستباف اردبیل اشاره کرد که شیخ صفی هم نامیده می شود و در حال حاضر در موزه ویکتوریا آلبرت لندن به نمایش گذاشته شده است.

دکوراسیون با فرش طرح لچک ترنج

طرح لچک ترنج با همه قدمتی که دارد، یکی از نمادها و عناصر ثابت در فرش دستباف و ماشینی ایران می باشد. زیبایی این طرح فرش به قدری بوده است که از فراز قرن ها عبور کند و کماکان نه تنها در خانه های ایرانی پهن شود، که به کل کشورهای جهان راه یافته و طرفدار داشته باشد. به طور کلی این طرح فرش برای دکوراسیون های کلاسیک و سنتی می باشد. شما می توانید در هر کنار انواع اکسسوری و چیدمان های کلاسیک از این طرح فرش با خیال راحت بهره گیرید. البته انواعی از نقشه های لچک تنها یا ترنج تنها را هم در حال حاضر برای دکوراسیون های امروزی استفاده می کنند. و به خوبی توانسته است، پاسخگوی نیاز های مصرف کنندگان برای دکوراسیون های مدرن باشد.